SISTEM EJAAN DAN SEBUTAN

Pengenalan

Bermula 1972 , sistem ejaan bahasa melayu digunakan berkat peranan Jawatankuasa Tetap Bahasa Melayu di bawah Dewan Bahasa dan Pustaka yang ditugaskan menyusun pedoman ejaan Rumi negara ini . Sebanyak 26 abjad digunakan dalam sistem tulisan rumi . Lima abjad terdiri daripada fonem vokal , iaitu a , e , i , u dan o . Ada duavariasi bsgi fonem [ e ] , iaitu e taling dan e pepet . Terdapat tiga bentuk diftong , iaitu [ ai ] , [ au ] ,[ oi ] yang terkandung dalam perkataan Bahasa Melayu asli dan kata pinjaman . Dalam sistem tulisan pula , fonem - fonem diftong boleh di bahagian awal ,tengah ,ataupun akhir perkataan.
  
       ➱Bunyi dan huruf

• Abjad ada 26 abjad.
• Vokal ada 6 (a /e pepet/ e taling/ i/ o/u )
• Konsonan ada 21
• Diftong ada 3 (ai, au, oi)
• Digraf ada 5 (kh, gh, ng, ny, sy)

      ➱ Pola keselarasan vokal
         Keselarasan vokal            Contoh perkataan

• a -a                           →       mata
• a -i                            →       batik
• a -u                           →        baju
• e (pepet)- a               →        jelas
• e (pepet)- i               →        lentik
• e (pepet)- u              →        telur
• e (taling)- o             →         enak
• i -a                           →        bintang
• i -i                            →       dinding
• i -u                           →        hidung
• o -a                          →        botak
• o -e (taling)             →        toleh
• o -o                          →        botol
• u -a                          →        tunggal
• u -i                          →        kubis

     ➱ Ejaan kata pinjaman

• Pennyesuaian huruf-huruf konsonan tertentu

1. [cc- ks] access menjadi akses.
2. [x- ks] express menjadi ekspres.

• Pengguguran satu daripada gabungan huruf konsonan yang sama.

1. [ff- f ] traffic menjadi trafik.

• Penyesuaian huruf bagi gabungan dua huruf vokal.

1. [oo- u] boot menjadi but.

• Pengekalangugus konsonan dalam bahasa Inggeris dengan penyesuaian.

1. block menjadi blok
2. draft menjadi draf.

• Huruf [g] yang diucapkan sebagai [j] menurut sebutan bahasa Inggeris ditulis sebagai [g] dalam bahasa Melayu.

1. generation menjadi generasi.
2. agent menjadi agen

• Kata yang asalnya berakhir dengan - sion, -sional, -tion, -tional menjadi -si, -sen, -syen, -sianol

1. lotion menjadi losen.
2. section mrnjadi seksyen.

• Pengekalan kata yang berakhir dengan -ism

1. nationalism menjadi nasionalisme.

• Pngejaan kata pinjaman daripada bahasa Inggeris yang telah mantap.

1. pencil menjadi pensel
2. action menjadi aksi
3. dial menjadi dail

      ➱ Penulisan kata sendi nama

• Kata sendi nama ialah perkataan yang hadir di hadapan frasa nama.
• Kata sendi mempunyai tugas yang berlainan dan kehadiran dalam ayat sering digunakan. Antaranya ;

        a). Kata sendi nama di

• kata sendinama di digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama yang menunjukkan tempat seperti ;

1. di sekolah
2. di jalan

• Tidak boleh menerangkan waktu, masa atau zaman.
• contoh ;

1. Di pagi hari (salah) -Pada pagi hari (betul)
2. Di kurun ke-15(salah) - Pada kurun ke-15 (betul)
3. Di zaman itu(salah - Pada zaman itu (betul)

        b) Kata sendi nama ke

• Kata sendi nama ke digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama yang menunjukkan tempat atau arah dan waktu atau masa.
• Ke tidak boleh digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama yang menunjukkan manusia atau binatang.
• Contoh ;

1. Ke pihak polis (salah) - kepada pihak polis (betul)
2. Ke Ali (salah) - kepada Ali (betul)

       c). Kata sendi nama dari

• Digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama.
• Yang menyatakan arah, tempat dan waktu atau nama.
• Contoh ;

1. Bertiup daripada utara (bertiup dari utara)
2. Daripada kiri ke kanan (dari kiri ke kanan)
3. Daripada pukul 10.00 pagi (dari pukul 10.00 pagi)

       d). Kata sendi nama daripada

• Digunakan di hadapan kata nama atau frasa nama.
• Menyatakan punca bagi manusia, haiwan atau benda, asal kejadian dan sumber atau unsur perbandingan

     ➱ Pengguna tanda baca

• tanda baca noktah (.)

1. berakhir dengan sesuatu ayat.
2. digunakan untuk menyatakan singkatan

• tanda baca sempang (-)

1. sebagai tanda kata ganda
2. antara ke dengan angka
3. antara angka yang tahun dengan akhiran -an.
4. antara huruf kecil dengan huruf besar.

• tanda baca seru (!)

1. hadir di akhir ayat seruan
2. salah sekiranya tanda seru diletakkan selepas kata seru.

  ➱ Penulisan kata ganti nama singkat

• 4 singkatankata ganti nama, seperti;
• kau, ku, mu, nya.
• mu dan nyabagi nama Tuhan dieja menggunakan huruf besar pada huruf pertama.
• ditulis dengan menggunakan tanda sempang.

   ➱ Penulisan partikel

• 4 partikel = -lah, -kah, -tah, -pun.
• partikel -lah, -kah, -tah ditulis serangkai dengan kata dasar yang mendahuluinya.
• partikel -pun bagi maksud juga, lalu atau terus ditulis terpisah daripada kata sebelumnya.
• partikel -pun ditulis serangkai dengan perkataan yang telah ditentukan.

  ➱ Awalan kata kerja.

• Pen- (pe-, pem-, pen-, peng-, penge-).
• Pe- (tidak melibat sebarang  perubahan bunyi).
• Per- (tidak melibat sebarang perubahan bunyi dan tidak produktif).
• Ke- (hanya bergabung beberapa perkataan dan tidak melibatkan perubahan huruf).
• Juru- (mebdukug makna ahli @ terlibat secara langsung dengan pekerjaan).
• Di- (bergabung dengan kata dasar untuk membentuk kata kerja).
• Diper- (bergabung kata nama, kata adjektif dan kata tugas).

  ➱ Akhiran kata nama.

• Akhiran kata  nama - an.
• Membawa makna kaw @ bidang yang luas.
• Membawa makna orang, haiwan, atau benda yang jadi penderita kerja.
• Membawa makna sesuatu yang mempunyai sifat terkandung dalam kata dasar.
• Membawa makna tempat melakukan sesuatu.
• Membawa makna ukuran.

  ➱ Akhiran kata kerja.

• Terbahagi kepada dua ;

1. -i.
2. -kan.

• Membentuk katakerja transitif.
• Imbuhan akhiran ini hanya hadir dalam 2 ayat sahaja iaitu ;

1. Ayat pasif bagi kata ganti nama orang pertama dan orang kedua.
2. Ayat suruhan.

 ➱ Apitan kata nama.

• Pen-..-an(pe-..-an, pem-..-an, pen-..-an, peng-..-an dan penge-..-an).
• Pe-..-an.
• Per-..-an.
• Ke-..-an.

 ➱ Apitan kata kerja.

• Men-..-kan (membentuk kata kerja transitif aktif daripada semua golongan kata dasar ).
• Membawa 3 makna ;

1. Membuat sesuatu yang terkandung dalam kata dasar.
2. Membawa maksud kausatif @ menyebabkan.
3. Membawa makna benefaktif @ manfaat.

• Ber-..-kan (membentuk kata kerja tak transitif).
• Contoh ;

1. Berdasarkan bukti ⇨ berdasar pada bukti.
2. Bersenjatakan pistol ⇨ bersejata dengan pistol.
3. bertanyakan khabar ⇨ bertanya tentang khabar.

• Ber-..-an (membentuk kata kerja tak transitif).
• Membawa 3 makna iaitu ;

1. Membawa makna banyak yang berlaku.
2. Membawa makna perbuatan antara 2 pihak @ bersalingan.
3. Membawa makna berulangan, berterusan atau berpanjangan.

• Di-..-kan (apitan ini ialah bentuk pasif bagi men-..-kan).
• Men-..-an (membentuk kata kerja transitif aktif daripada kata dasar dalam semua golongan dan dan membawa makna lokatif).
• Di-..-(merupakan bentuk pasif bagi men-..-i).
• Memper-..-kan (membentuk kata kerja transitif aktif daripada kata nama dan kata kerja).
• Membawa 2 makna iaitu ;

1. Makna kausatif iaitu menjadikan @ menyebabkan.
2. Makna menyebabkan orang lain melakukan perbuatan yang terkandung dalam maksud kata kerja.

• Memper-..-i (membentuk kata kerja transitif aktif daripada kata-kata yang pada umumnya kata kerja tak transitif berawalan ber-).
• Ke-..-an (membentuk kata kerja dalam ayat pasif).
• Diper-..-kan (merupakan bentuk pasif bagi memper-..-kan).
• Diper-..-i (merupakan bentuk pasif bagi memper-..-i).

  ➱ Apitan kata adjektif.

• Hanya melibatkan ke-..-an.
• Membawa makna 'bersifat seperti' yang tersebut pada kata dasar.
• Contoh;

1. Kemelayaan ⇻ bersifat melayu.
2. Kebaratan ⇻ bersifat orang barat.

   ➱ Sisipan kata nama.

• Yang membentuk kata nama seperti ;

1. -el.
2. -er.
3. -em.

• Bermaksud sesuatu yang mempunyai ciri yang terkandung dalam kata dasar.
• Contoh;

1. Kemumur ⏩ kelemumur.
2. Kuping ⏩ keruping.
3. kuncup ⏩ kemuncup.

  ➱ Sisipan kata adjektif.

• Bentuk kata adjektif ialah ;

1. -em-.
2. -el-.
3. -er-.
4. -in-.

  ➱ Sisipan kata kerja.

• Tiada sisipan yang berlaku.
• Kata nama dan kata adjektif yang ada sisipan.
• Boleh menjadi kata kerja melalui proses pengimbuhan.
• Contoh ;

1. Kelupas ⤁ berkelupas.
2. Kelemumur ⤁ berkelemumur.
3. Keruping ⤁ berkeruping.

 ➱ Penulisan kata ganda.

• Penulisan bagi perkataan bentuk kata ganda hendak menggunakan tanda sempang (-).
• Contoh ;

1. Daun - daun.
2. Bergoyang-goyang.
3. Kejar - mengejar.
4. Serba -serbi.

 ➱ Prinsip dan dasar bahasa baku.

• Dalam Dewan Kamus1989, perkataan baku membawa pengertian yang sudah diterima umum.
• Bahasa Melayu baku ialah satu jenis bahasa yang menggambarkan keseragaman dalam bentuk dan fungsi bahasa.
• Bahasa baku yang digunakan dalam penulisan rasmi ialah bahasa yang digunakan setiap hari dalam urusan rasmi.
• Sifatnya rasmi.

 ➱ Peristilahan kata umum Bahasa Melayu.

• Mana- mana kata umum dalam Bahasa Melayu boleh dijadikan istilah dengan syarat ;

1. Kata berkenaan tepat memberi makna, konsep, proses, keadaan atau ciri yang dimaksudkan.
2. Kata yang dipilih adalah yang paling singkat.
3. Kata berkenaan tidak mempunyai konotasi buruk atau sebutan sumbang.

  ➱ Unsur dan proses tatabahasa dalam peristilahan.

• Penggunaan kata akar / bebas.

1. Dapat dibentuk daripada kata akar.
2. Contoh ;

     ➭Gaya.
     ➭Sudut.
     ➭Kaji.
     ➭Rumpuk.
     ➭Watt.
     ➭Volt.
     ➭Asid.

• Proses pengimbuhan.

1. Susunan istilah berimbuhan menunjukkan pertalian yang tersusun anrata bentuk dan makna.

• proses penggandaan.

1. Mengungkapkan konsep keanekan, kemiripan, kumpulan atau kejamakan.
2. Dapat dibentuk dengan penggandaan.

• Proses penggabungan.

1. Merupakan gabungan kata sepadat- padatnya berbentuk singkat.

 ➱ Istilah singkatan dan lambang.

• Singkatan.

1. Berbentuk 4 cara melalui penggunaan ;

      ⤍Menggugurkan satu bahagian atau lebih.

      ⤏Menyikatkan huruf ejaan tetapi berbentuk lengkap.

      ⤏Menggabungkan suku kata atau bahagian kata.

      ⤏Menggabungkan huruf pangkal setiap kata.

• Lambang huruf dan bilangan.

1. Singkatan khusus berdasarkan kebiasaan.
2. Terdiri daripada satu huruf atau lebih tanpa titik.
3. Digunakan untuk menandai sesuatu konsep.

• Lambang Gambar.

1. Dinyatakan lambang yang serupa gambar.
2. Pembentukan dan penggunaan lambang gambar harus mengikuti peraturan.
3. Contoh ;

• Jantan ⧬

   ➱ Kaedah pengejaan istilah pinjaman.

      ➥ Jenis ejaan.

• Ejaan Grafemik.

      ➸ Ejaan rumi.

• Ejaan Etimologi / asal.
• Ejaan Transliterasi.

     ➸ Arab.

• Ejaan Transkripsi.

     ➸ Istilah asing tanpa diterjemahkan.

    ➥ Penyesuaian Ejaan.

• Istilah asing yang sudah sebati dalam bahasa Melayu.
• Istilah asing belum sepenuhnya terserap ke dalam bahasa Melayu.
• Istilah baru dipinjam dan belum sebati dalakukan dengan cara mengubah unsur yang perlu saja supaya bentuk ejaan asal terlihat.

    ➥ Penyesuaian ejaan imbuhan asing.

• Sebahagian daripada kata istilah yang hendak diserap.
• Jarang dianggap sebagai imbuhan.
• Pada pihak lain imbuhan asing dapat diserap sebagai imbuhan
• Digunakan untuk pembentukan istilah lain.

    ➥ Gugus konsonan.

• Gugus konsonan yang dimiliki bahasa Melayu adalah khusus bagi menulis kata / istilah pinjaman.

    ➧ LATIH TUBI

• Kata ganti diri pertama.

1. Ya Allah, aku memohon petunjuk-Mu," lafaz Pak Man dalam doanya.
2. "Rumah saya tidak jauh dari sini," kata Rahim kepada orang tua yang bertanya kepadanya itu.
3. "Beta izinkan mamanda menteri berangkat sekarang juga," titah Sultan Ali.
4. Bahasa Malaysia ialah bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi negara kita.
5. "Hamba telah banyak melihat corak hidup manusia," kata pengembara itu kepada Engku Azlina.

• Kata ganti diri kedua.

1. Awak pekerja yang patuh
2. Kamu semua adalah murid yang baik
3. Guru mencari engkau.
4. Anda semua dinasihati membaca soalan dengan teliti.
5. Tunku akan bersiram sekejap lagi.

• Kata ganti diri ketiga.

1. Dia pegawai pendidikan
2. Mereka itu orang India
3. Baginda sedang bertitah di atas singgahsana.
4. Ia diburu oleh pihak polis.
5. Beliau banyak membantu penduduk di situ.

• Kata kerja transitif.

1. Osman membasuh kasut di bilik air.
2. Gadis itu memperindah gubahan bunganya.
3. Ibu menidurkan adik di dalam buaian.
4. Guru-guru itu sedang memperbahaskan isu semasa.
5. Gadis itu mempersuami pemuda yang kaya-raya.

• Kata kerja tak transitif.

1. Nenek sedang mandi di perigi.
2. Mereka berehat di bawah pokok.
3. Aini menyanyi sambil menari.
4. Lori itu terhumban ke dalam sungai.
5. Dedaun kering itu berguguran ditiup angin